PROJEKT ROZSTAJE: Orneta maj – październik 2024
Stowarzyszenie „Tratwa” od kilkunastu już lat wędruje po warmińskim miasteczku Orneta i jej okolicach. Ta podróż wciąż nas fascynuje i inspiruje. To nie tyko przemierzanie fizycznej przestrzeni, ale przede wszystkim podróż w czasie – dzięki gromadzonym wspomnieniom, starym fotografiom i dokumentom. Przywędrowały one z osiedleńcami przybywającymi tu po
1945 r. z Kresów Wschodnich, Centralnej Polski i Ukrainy. Warmia to region, w którym po zakończeniu II wojny światowej wymieniona została prawie cała ludność. Ziemie te mają swoją odmienność – tu nic nie jest zamknięte, zwarte i jednorodne.
To miejsce, które skutecznie i dogłębnie przeorał walec historii, wymieszał ludzi, języki, potrzaskał pamięć i ciągłość kultury. Wciąż żywe są tu ślady przeszłości i jej pamięci, która w przypadku bardzo wielu, szczególnie starszych osób, jest wciąż niezwykle silna. Tyle, że nie żyje ona w ramach wspólnoty, stała się czymś intymnym, często ukrywanym nawet przed
najbliższymi.
W projekcie „Rozstaje” który realizowaliśmy w Ornecie w 2024 roku podjęliśmy próbę spotkania z tym skomplikowanym i nieoczywistym dziedzictwem. Naszymi partnerami była młodzież z orneckiego Liceum oraz grupa seniorów. Zadawaliśmy sobie pytanie o obecność przeszłości w naszym obecnym życiu. Czy można i czy warto jej zadawać osobiste i ważne ze względu na przyszłość pytania? Czy można zrozumieć doświadczenie i przeżycia ludzi sprzed ponad pół wieku? Czy w świecie ciągłej, intensywnej zmiany wiedza przeszłości ma jakieś znaczenie?
Osią przedsięwzięcia było tworzenie cyklu instalacji plastycznych będących wynikiem swoistych ćwiczeń z empatii i wyobraźni. Te dwie umiejętności, bez których zrozumienie nie tylko przeszłości, ale i po prostu Innych jest niemożliwe.
Zakończeniu każdego z etapów projektu towarzyszył wernisaż – spotkanie wzbogacone o prezentacje multimedialne i pokazy dokumentacji.
Proces projektu miał trzy fazy:
Ogniwa – grupa młodzieży z pomocą artysty plastyka Bartka Świąteckiego wykonała instalację plastyczną złożoną z archiwalnych zdjęć portretowych, a także zdjęć z rodzinnych archiwów. W kolejnych fazach projektu nstalacja wzbogacana była o kolejne prace grupy.
Rozstaje – kolejny etap polegał na wykonaniu przez uczestników kolaży wykorzystujących archiwalne zdjęcia, dokumenty oraz własne zdjęcia portretowe. Proces wyboru materiałów do kolaży opierał się na pogłębionej analizie i interpretacji ikonosfery powojennej Ornety. Kolaże zostały wkomponowane w stworzoną poprzednio galerię portretów.
Żywy kalejdoskop – w trakcie tej fazy projektu grupa uczniów uczestniczyła w cyklu warsztatów technik teatralnych.
Wywodzące się z praktyk teatralnych ćwiczenia prowadziły do komponowania przez uczestników „żywych obrazów” w oparciu o wybrane fotografie archiwalne. Istotnym elementem działania były ćwiczenia na zbiorową rekonstrukcję w wyobraźni możliwych okoliczności powstania zdjęć, losów osób na nich widocznych.
Nagrania tego procesu oraz animacje będące jego zapisem stały się ostatnim elementem wystawy multimedialnej w postaci projekcji na galeryjnych ekranach.
Autorzy i realizatorzy projektu:
Wioletta Michalska
Ryszard Michalski
Anna Lipińska
Bartosz Świątecki
Kamil Iwańczyk
Organizatorzy:
Stowarzyszenie „Tratwa”
Zespół Szkół Ogólnokształcących w Ornecie
Centrum Kultury i Biblioteka Miejska w Ornecie
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Kultura – Interwencje. Edycja 2024 oraz Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
