Pracownie Sztuki Społecznie Stosowanej

Celem programu Było użycie działań artystycznych i edukacji kulturowej do tworzenia i wzbogacania kapitału społecznego i kreatywnego. Głównym zadaniem było zainicjowanie działań kulturotwórczych wzbogacających lokalny kapitał społeczny przez animowanie procesu współpracy samorządów ,szkół, instytucji kultury i artystów. Działania, w które zaangażowane będą różne wiekowo grupy uczestników polegać będą na rozpoznaniu, a następnie tworzeniu form artystycznych wykorzystujących najważniejszy zasób kulturowy Warmii i Mazur, którym są unikalne zasoby pamięci kulturowej i historycznej seniorów. Grupy programu tworzyć będą – w oparciu o lokalną wiedzę i opowieści mieszkańców, wystawy, działania plastyczne i teatralne, a także programy edukacji kulturowej dla szkół, oparte o wymianę i współpracę międzypokoleniową. Program realizowany będzie trzech gminach – Giżycko, Orneta i Świętajno. Pracowaliśmy także w Braniewie, Pozezdrzu i Łukcie. Głównym celem, który stawialiśmy przed naszym programem, było wypracowanie i upowszechnienie praktyki tworzenia projektów artystycznych i animacyjnych, których zasadniczym celem nie jest wyłącznie wypracowanie atrakcyjnego dzieła sztuki, ale zainicjowanie procesów społecznych. Ich celem jest aktywizacja i upodmiotowienie mieszkańców małych miejscowości Warmii i Mazur. Źródłem i punktem wyjścia działań będą lokalne zasoby kulturowe, a efektem – tworzenie przez społeczność lokalną różnorodnych form ekspresji artystycznej własnego dziedzictwa.

Bardzo istotnym elementem naszej metodologii była koncentracja na tworzeniu form działań opartych o wymianę i współpracę. Zakładaliśmy, że efektem naszych działań dla ich uczestników będzie trwałe doświadczenie wartości, umiejętności współpracy i poziom zaufania do innych oraz otwartość stąd wynikająca. Ważne dla nas jest również to, że wykorzystanie własnych, lokalnych zasobów kulturowych w procesie artystycznej komunikacji z innymi, spowoduje wzrost poczucia własnej wartości i tożsamości uczestników i środowisk objętym programem.Sukcesem zakończyło się powoływanie lokalnych „konsorcjów – we wszystkich ośrodkach programu – gminach: Orneta, Łukta, Giżycko, Pozezdrze i Świętajno. Utworzone zostały tam grupy pracujące nad odkrywaniem, dokumentowaniem i artystycznym wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego. W wyniku działań powstały znaczące zbiory wywiadów, kopii fotografii i dokumentów. Głównym miejscami, w których prowadziliśmy prace były ośrodki kultury i szkoły. Zgodnie z założeniami, każdemu z ośroków towarzyszyła grupa artystów wspierających działania i pomagających przekształcać gromadzone ślady przeszłości w prezentacje przeznaczone do zaistnienia w przestrzeni publicznej. W każdym z miejsc odbyły się przygotowane przez grupy działania upowszechniające lokalne dziedzictwo, powstały również cyfrowe prezentacje połączone w formie finalnego projektu naszego działania – Poematu Trzech Światów.W ośrodkach programu powstały zespoły pracujące nad dokumentowaniem i opracowywaniem tradycji rodzinnych mieszkańców. Działania te polegały m.in. na nagrywaniu wywiadów biograficznych z najstarszymi mieszkańcami, dokumentowaniu rodzinnych archiwów, ale także na przeprowadzeniu głębokiej kwerendy w Archiwum Państwowym w Olsztynie oraz w bardzo bogatej dokumentacji zgromadzonej przez Stowarzyszenie „Tratwa”. W wyniku tej pracy prowadzący projekt stworzyli trzy, bardzo bogate zbiory, zawierające różnorodne dokumenty obrazujące lokalne dziedzictwo kulturowe – wybrane wywiady z seniorami, kopie fotografii i dokumentów specjalnie wybrane i zredagowane fragmenty wypowiedzi najstarszych mieszkańców. Zasób ten był następnie wykorzystywany przez uczestników projektu, jako inspiracja i materiał w tworzeniu licznych prezentacji, interwencji artystycznych, organizowaniu i projektowaniu publicznych wystaw oraz powoływaniu form podsumowujących projekt prezentacji składających się na „Poemat Trzech Światów. Pierwszym wspólnym działaniem zrealizowanym w ramach projektu w Gminie Pozezdrze był „Festiwal Chmury” w Sztynorcie trwający w dniach 14- 20 VIII. Naszymi partnerami była fundacja rodziny Lehndorfów oraz Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. W czasie festiwalu prezentowaliśmy wystawę o dziedzictwie kulturowym Warmii i Mazur z materiałów wybranych ze zbiorów „Tratwy”. Jej projektantem był artysta plastyk Bartosz Świątecki. Przygotowana został także prezentacja pn. „Moje Muzeum”, która pokazywała w symboliczny sposób – za pomocą opowieści o „przedmiotach znaczących” – mających swoją niezwykłą historię, niezwykłe skomplikowanie historie mieszkańców tych ziem. Kolejnym elementem prezentacji było prowadzone przez Ryszarda Michalskiego spotkanie z Panią Kazimierą Klobuszeńską. Pani Kazimiera weszła w związek małżeński z Mazurem i niezwykle interesująco opowiadała o swoich związkach z mazurskim rodem Klobuszeńskich, ich kulturze oraz trudnych losach „międzykulturowych miłości i małżeństw”. Ważnym wątkiem spotkania była także opowieść o losach rodowej siedziby rodu jej męża. Spotkanie – prezentacja była ilustrowana przygotowanym pokazem wirtualnych obrazów przygotowanych przez Bartosza Świąteckiego.Z kolei działania Gildii w Łukcie i Świętajnie koncentrowały się na przygotowaniu działań ulicznych z użyciem narzędzi teatru lalkowego. Prowadzący działania aktor Mateusz Mikosza, z pomocą Bartosza Świąteckiego i lokalnych animatorów kultury oraz grup młodzieży przygotowali duże – 2 metrowe kukły. Ważny elementem przygotowań były warsztaty umiejętności animowania kukieł – każda z nich wymagała zaangażowania 3 -4 osób. Następnie kukły wyruszyły w „podróże” po Łukcie i Świętajnie. Zatrzymywały się w wybranych, znaczących miejscach przestrzeni wiejskiej stając się ekranami, na których wyświetlane były zebrane, stare zdjęcia mieszkańców. Kukły animowane były w taki sposób, że zdjęcia niejako ożywały stając się manifestacją żywej pamięci miejsc. Działania w Świętajnie odbyły się 27 X, a w Łukcie 28 X br. (relacja na stronie www: https://youtu.be/RaI7endHGZs).

POEMAT TRZECH ŚWIATÓW

Planowaliśmy, że finalnym elementem artystycznym podsumowującym nasz projekt będzie powstanie wspólnie tworzonego dzieła, w postaci cyfrowej prezentacji – Poematu Trzech Światów. Ramą kompozycyjną były przedsięwzięcia, w które zaangażowane były wszystkie ośrodki programu i towarzyszące im zespoły artystów. Podjęliśmy próbę dokonania za pomocą dostępnych nam narzędzi opisu doświadczenia najstarszych mieszkańców Warmii i Mazur – ich wędrówki przez trzy światy. Pierwszy – to świat świat tradycyjnych kultur Kresów, przedwojennej Polski, Mazur etc. Drugi to świat wojny, wysiedleń, zsyłek i wreszcie świat trzeci – budowy nowego życia w innych, obcych miejscach, po wielkiej „wędrówce ludów”. )stateczna Była ona oparta na wyborze materiałów zgromadzonych w Muzeum Wędrownym, wzbogaconym o fragmenty ze zbiorów archiwalnych „Tratwy” – dostęp do nich otrzymały wszystkie osoby zaangażowane w prace. Powstały Poemat ma trzy elementy, części składowe: pierwszy to krótkie utwory literackie napisane przez młodzież, inspirowane archiwalnymi fotografiami, drugi to wybór stworzonych przez młodzież – z pomocą profesjonalnych plastyków i informatyków, zapisów losów najbliższych w postaci cyfrowych mini muzeów. Trzecia część to zestaw podcastów zmontowanych z wybranych fragmentów opowieści seniorów, ilustrowanych zdjęciami i archiwaliami. Zbiór ten składa się z następujących części: – Stary Świat, Mazurzy, Sybir, Tułaczka, Nowy Świat.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Twórczości.